Akıllı Kart İşletim Sistemi (AKİS) Nedir?

Akıllı kart işletim sistemi, kart donanımını yönetmek için veri depolama, işlem gücü ve iletişim yeteneklerine sahip çeşitli kriptografi fonksiyonları ile korunan bir yazılımlar bütünüdür.

Akıllı kart işletim sistemi, bir akıllı kartın (veya entegre devrenin) çalışması için tasarlanan yazılım tabanlı bir işletim sistemidir. Akıllı kartlar, küçük boyutlarına rağmen veri depolama, işlem gücü ve iletişim yeteneklerine sahiptir. Sıklıkla güvenlik amacıyla kullanılan bu kartlar kimlik doğrulama, ödeme işlemleri veya erişim kontrolü gibi birçok uygulama için de kullanılabilir.

Akıllı kart işletim sistemi, kart donanımını yöneten yerleşik yazılımlardır. Akıllı kart sahip olduğu bu işletim sistemi ile veri depolama ve işleme yeteneğinin yanı sıra kart güvenliği için kriptografi fonksiyonu ve iletişim protokolü yönetimi özelliklerine sahip olur. Ancak bu noktada işletim sistemi, genellikle sınırlı kaynağa sahip olduğu için hafif ve verimli olması gerekir. Örneğin, EMV (Europay, Mastercard ve Visa, AKIS) kartları ve SIM kartları gibi telekomünikasyon cihazlarında akıllı kart işletim sistemi kullanılır. İşletim sistemi, kartın işlevselliğini ve güvenliğini sağlamak için yüksek öneme sahiptir. Akıllı kartlar bankacılık, kimlik doğrulama, ulaşım, sağlık, telekominikasyon ve daha birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Akıllı kart işletim sistemi şu temel işlevleri yerine getirir:

1. Güvenlik: Veri şifreleme, kimlik doğrulama, erişim kontrolü gibi güvenlik özellikleri sağlar. Bu sayede kart üzerindeki verilerin yetkisiz erişimlere karşı korunması sağlanır.
2. Veri Yönetimi: Karttaki verilerin okunması, yazılması, silinmesi veya güncellenmesi gibi işlemleri yönetir. Bu işlemler güvenli bir şekilde yapılır ve verinin bütünlüğü korunur.
3. Uygulama Yönetimi: Birden fazla uygulamanın aynı kart üzerinde çalışmasını sağlar. Bu uygulamalar arasında güvenli bir ayrım yaparak her birinin kendi alanında çalışmasını temin eder.
4. İletişim Protokolleri: Akıllı kartın okuyucular ve diğer cihazlarla haberleşmesini sağlar. ISO/IEC 7816 ve ISO/IEC 14443 vb. gibi standart protokolleri destekler.

Popüler Akıllı Kart İşletim Sistemleri

1. Java Card: Java programlama dilinin bir alt kümesini destekleyen ve akıllı kartlarda yaygın olarak kullanılan bir işletim sistemidir. Uygulamaların platform bağımsız olarak çalışmasını sağlar.

2. MULTOS: Yüksek güvenlik gerektiren uygulamalar için tasarlanmış bir işletim sistemidir. Özellikle bankacılık ve ödeme sistemlerinde kullanılır.

3. GlobalPlatform: Kart uygulamalarının yönetimi için standartlar sunan ve geniş bir uyumluluğa sahip bir işletim sistemidir.

4. Proprietary OS: Bazı üreticiler kendi özel işletim sistemlerini geliştirir ve kullanır. Bu işletim sistemleri, belirli ihtiyaçlara yönelik olarak özelleştirilmiştir.

Kullanım Alanları

• Banka Kartları ve Kredi Kartları: Güvenli ödeme işlemleri ve kimlik doğrulama için kullanılır.
• Kimlik Kartları: Ulusal kimlik kartları, pasaportlar ve ehliyetlerde kullanılarak kişisel bilgilerin güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar.
• SIM Kartlar: Mobil iletişimde kullanılan SIM kartlar, GSM ağlarında kimlik doğrulama ve veri saklama işlevlerini yerine getirir.
• Ulaşım Kartları: Toplu taşıma sistemlerinde ödeme ve erişim kontrolü için kullanılır.

Akıllı kart işletim sistemleri, kartın işlevselliğini ve güvenliğini en üst düzeye çıkarmak için kritik öneme sahiptir. Her işletim sistem, belirli uygulama ve güvenlik gereksinimlerine göre özelleştirilebilir ve geliştirilebilir.

Yerli İşletim Sistemine Sahip Kart Teknolojisi AKİS

AKİS (Akıllı Kart İşletim Sistemi), TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) Bilgem tarafından geliştirilmiş akıllı kart işletim sistemidir. AKİS işletim sistemi, akıllı kartlar üzerinde uygulama geliştirmek ve dağıtmak için güvenli ve esnek bir ortam sağlamak üzere tasarlanmıştır. Java Card platformuna dayalıdır ve ödeme sistemleri, tanımlama sistemleri ve erişim kontrol sistemleri dahil olmak üzere çok çeşitli akıllı kart uygulamalarını desteklemektedir.

AKİS işletim sistemi, akıllı kart işletim sistemleri için endüstri standardı olan GlobalPlatform spesifikasyonuna uygundur. Ayrıca yetkisiz erişim ve dolandırıcılığa karşı korunmaya yardımcı olmak için güvenli anahtar depolama ve güvenli mesajlaşma gibi bir dizi güvenlik özelliği içerir.

Güvenli akıllı kart uygulamaları geliştirmek için güçlü bir araç olan AKIS alt yapısı, gerek ulusal kimlik kartlarımızda, pasaportlarımızda ve elektronik imza altyapılarında aktif olarak kullanılan platform olup, Türkiye’de ve diğer ülkelerde çok çeşitli uygulamalarda kullanılmaktadır. T.C. Cumhurbaşkanlığı tarafından yetkilendirilen TÜBİTAK, devlet kurumları ile kritik kurum ve kuruluşlarda, yerli ve milli güvenlik altyapısının sağlanması için AKIS ‘in kullanımı yaygınlaştırılmayı amaçlamaktadır.

Cumhurbaşkanlığı tarafından koordine edilen Yerli ve Milli Kimlik Doğrulama Sistemi Projesi ile yerli akıllı kart işletim sistemine sahip kartların kullanımı ilk etapta Cumhurbaşkanlığı’na bağlı yerleşkelerde kullanıma sunuldu. Deniz ve hava limanları ile askeriye yerleşkeleri de dahil olmak üzere ulusal çapta merkezi ve tekil bir güvenlik sisteminin altyapısı oluşturulmasına yönelik yaygınlaştırma ve geliştirme çalışmaları günümüzde de sürdürülmektedir.

İşletim sistemine sahip kart teknolojileri, diğer akıllı kart teknolojilerinden (MIFARE DESfire, HID seos, Legic vb.) daha yüksek güvenlik özellikleri sunmaktadır. Bu noktada TÜBİTAK tarafından geliştirilen ve T.C. Darphanesi tarafından basılan AKİS işletim sistemine sahip akıllı kartlar ön plana çıkmaktadır. Ülkemizde geliştirilen bu kartlar hem maliyeti hem de güvenlik özellikleri ile, diğer kart tiplerine milli bir alternatif olmuştur.