Yazılım ve Donanım Geliştirmelerinde CMMI ve Süreç İyileştirme Rehberi

Yirmi birinci yüzyılın getirdiği yüksek teknoloji ortamında neredeyse tüm organizasyonlar, giderek daha karmaşık hale gelen ürün ve hizmetler üretimiyle baş etmek zorundalar. Günümüzde, tek bir organizasyonun karmaşık bir ürün veya hizmetin tüm bileşenlerini geliştirmesi oldukça karmaşık iş süreçlerinin devreye girmesine yol açmaktadır. Organizasyonlar bu karmaşık geliştirme ve bakım sürecini yönetebilme ve kontrol edebilme yeteneğine sahip olmadıkları durumlarda geliştirme ve üretim süreçlerinde aksamalar yaşayabilmektedir.

Karşılaşılan problemler, entegre bir yaklaşım gerektiren kurumsal yapı ile ilgilidir. Varlıkların doğru yönetimi, iş başarısına doğrudan etki etmektedir. Temel olarak organizasyonlar özellikle AR-GE merkezi iseler, varlıklarını sürdürebilmek adına iş hedeflerine ulaşmanın bir parçası olan geliştirme faaliyetlerini yönetme biçimlerini, değişen koşullara uygun hale getirmek zorundadırlar.

Bu kapsamda tüm dünyada çeşitli standardizasyon temelli kuruluşların, organizasyonların iş süreçlerini iyileştirmesine yardımcı olabilecek olgunluk modelleri, standartlar, metodolojiler ve kılavuzları mevcuttur. Ancak, mevcut iyileştirme yaklaşımlarının çoğu işin belirli bir kısmına odaklanır. Organizasyonların çoğunun karşılaştığı sorunlara sistematik bir yaklaşım getiremezler. İşin yalnızca bir alanını iyileştirmeye odaklanan bu modeller, ne yazık ki organizasyonlarda var olan aksaklıkları ve engelleri sürdürmeye devam etmişlerdir.

CMMI Nedir?

CMMI, aksayan süreçlerden ve geliştirme ve üretim adımlarında ortaya çıkan engellerden kaçınma veya onları ortadan kaldırma fırsatı sunar. CMMI, ürün ve hizmetlere uygulanan geliştirme faaliyetlerini ele alan en iyi uygulamalardan oluşur. Üretim ve yaşam döngüsünü, kavramsal düşünce halinden tasarım, üretim, teslimata ve bakıma kadar olan etkinlikleri kapsamaktadır. Vurgu, toplam ürünün inşa edilmesi ve sürdürülmesi için gerekli iş üzerine yapılır.

CMMI, 22 süreç alanı içerir. Bu süreç alanlarından 16’sı temel süreç alanları, 1’i paylaşılan süreç alanı ve 5’i geliştirmeye özgü süreç alanlarıdır. Tüm CMMI-DEV model uygulamaları, geliştirici organizasyonun faaliyetlerine odaklanır. Beş süreç alanı, geliştirmeye özgü uygulamalara odaklanır: gereksinim geliştirme, teknik çözüm, ürün entegrasyonu, doğrulama ve geçerlilik sağlama. CMMI modelini bir kaç cümleyle özetlemek oldukça güçtür. Bu nedenle işlev ve uygulama adımları hakkında detaylara inerek CMMI ile ilgili daha net bir tablo elde edebiliriz.

CMMI’da Süreç Bileşenleri

Tüm CMMI modelleri, CMMI çerçeve metni esas alınarak geliştirilmiştir. Bu çerçeve, CMMI modelleri üretmek için kullanılan tüm hedefleri ve uygulamaları içerir. Ancak ortak olarak tüm CMMI modelleri bir dizi temel süreç alanına sahiptir. Bu alanlar, herhangi bir sektörde (tedarik, geliştirme, üretim, hizmetler vb.) süreç iyileştirme için temel olan kavramları kapsar. Temel süreç alanlarındaki bazı materyaller, tüm kümelerde aynıdır. Diğer materyaller ise belirli bir ilgi alanını ele almak için uyarlanabilir olarak düzenlenmiştir.

Bileşen Türleri

Model bileşenleri, nasıl yorumlanmaları gerektiğini yansıtan üç kategoriye ayrılmıştır: gerekli, beklenen ve bilgilendirici.

Gerekli Bileşenler

Gerekli bileşenler, belirli bir süreç alanında süreç iyileştirmeye ulaşmak için gerekli olan CMMI bileşenleridir. Bu başarı, bir organizasyonun süreçlerinde açıkça uygulanmış olmalıdır. CMMI’deki gerekli bileşenler, spesifik ve genel hedeflerdir. Hedeflerin tatmini, bir süreç alanının karşılanıp karşılanmadığına karar vermek için değerlendirmelerde kullanılır.

Beklenen Bileşenler

Beklenen bileşenler, gerekli CMMI bileşenine ulaşmada önemli olan aktiviteleri tanımlayan CMMI bileşenleridir. Beklenen bileşenler, iyileştirmeleri uygulayanlara veya değerlendirmeleri gerçekleştirenlere yol gösterir. CMMI’deki beklenen bileşenler, spesifik ve genel uygulamalardır.

Hedeflerin karşılandığının kabul edilmesi için, ya tarif edilen uygulamalar ya da onlara kabul edilebilir alternatifler, organizasyonun planlanan ve uygulanmış süreçlerinde mevcut olmalıdır.

Bilgilendirici Bileşenler

Bilgilendirici bileşenler, model kullanıcılarının CMMI’deki gerekli ve beklenen bileşenleri anlamalarına yardımcı olan bileşenlerdir. Bu bileşenler örnek kutular, detaylı açıklamalar veya diğer yardımcı bilgiler olabilir. Alt uygulamalar, notlar, referanslar, hedef başlıkları, uygulama başlıkları, kaynaklar, örnek iş ürünleri ve genel uygulama açıklamaları bilgilendirici model bileşenleridir.

Bilgilendirici materyal, modelin anlaşılmasında önemli bir rol oynar. Bir organizasyondan beklenen veya gereken davranışı sadece tek bir hedef veya uygulama ifadesi ile yeterince açıklamak genellikle mümkün değildir. Modelin bilgilendirici materyali, hedeflerin ve uygulamaların doğru anlaşılmasını sağlamak için gerekli bilgileri sunar ve bu nedenle göz ardı edilmemelidir.

Ana Hatlarıyla CMMI Modellerinin Temel Bileşenleri

Birbiriyle ilişkili model bileşenleri, CMMI süreçlerinin temel sorgulamalarını içermektedir:

Şekil-1’de belirtilen Process Area (Süreç Alanı), o alanda iyileştirme sağlamak için önemli kabul edilen bir dizi hedefi karşılayan etkinliklerin kümesidir. Bu etkinlikler CMMI literatüründeki kısaltmalarıyla şu şekilde sıralanabilir:

CMMI Olgunluk Seviyeleri ve Anlamları Nelerdir?

Organizasyonların kalite ve süreç yönetimini desteklemek amacıyla uygulanan tüm CMMI modelleri, belirli olgunluk düzeyleriyle ön plana çıkmaktadır. Bir olgunluk seviyesi, organizasyonun genel performansını iyileştiren, önceden tanımlanmış bir dizi süreç alanı için ilgili spesifik ve genel uygulamalardan oluşur.

Bir organizasyonun olgunluk seviyesi, performansını tanımlamak içindir. Çalışmalar, organizasyonların süreç iyileştirme çabalarını sürekli gelişim ile ele aldıklarında en iyi performansı gösterdiklerini ortaya koymuştur.

Olgunluk seviyesi, organizasyonel süreç iyileştirme için tanımlanmış bir gelişim basamağıdır. Her olgunluk seviyesi, organizasyon süreçlerinin önemli bir alt kümesini olgunlaştırır. Ardından sonraki olgunluk seviyesine geçiş için organizasyonu hazırlar.

Olgunluk seviyeleri, önceden tanımlanmış süreç alanı setiyle ilişkili spesifik ve genel hedeflerin gerçekleştirilmesiyle ölçülür. [2]

Beş olgunluk seviyesi, sürekli süreç iyileştirme için bir temel oluşturan katmanlar olarak sıralanmaktadır:

• Başlangıç – CMMI Seviye 1
• Yönetilen – CMMI Seviye 2
• Tanımlanmış – CMMI Seviye 3
• Nicel Olarak Yönetilen – CMMI Seviye 4
• Optimize Edilmiş – CMMI Seviye 5

CMMI Seviye 1

CMMI Olgunluk Seviyesi 1’de, süreçler genellikle doğaçlama ve kaotiktir. Organizasyon genellikle süreçleri desteklemek için istikrarlı bir ortam sağlamaz. Bu tür organizasyonlarda başarı, kanıtlanmış süreçlerin kullanımından ziyade organizasyondaki insanların yetkinliği ve fedakarlıklarına bağlıdır. Bu kaosa rağmen, olgunluk seviyesi 1 organizasyonları genellikle çalışan ürünler ve hizmetler üretir, ancak planlarında belirtilen bütçe ve zaman çizelgesini sıklıkla aşarlar. [3]

Olgunluk seviyesi 1 organizasyonları, aşırı taahhütlerde bulunma eğilimi, kriz zamanlarında süreçlerini terk etme ve başarılarını tekrarlayamama ile karakterize edilir.

CMMI Seviye 2

CMMI Olgunluk Seviyesi 2’de, projeler süreçlerin politikalara uygun olarak planlandığından ve yürütüldüğünden emin olmuştur; projeler, kontrollü çıktılar üretmek için yeterli kaynaklara sahip yetkin insanları kullanır; ilgili paydaşlar projelere dahil edilir; projeler izlenir, kontrol edilir ve gözden geçirilir; süreç tanımlarına uygunluk açısından değerlendirilir. Olgunluk seviyesi 2’nin yansıttığı süreç disiplini, stres zamanlarında mevcut uygulamaların korunmasına yardımcı olur. Bu uygulamalar yerinde olduğunda, projeler belgelenmiş planlarına göre yürütülür ve yönetilir.

Ayrıca olgunluk seviyesi 2’de, iş ürünlerinin durumu belirlenmiş noktalarda (örneğin, önemli kilometre taşlarında, büyük görevlerin tamamlanmasında) yönetime görünür hale gelir. İlgili paydaşlar arasında taahhütler oluşturulur ve gerektiğinde revize edilir. İş ürünleri uygun şekilde kontrol edilir. İş ürünleri ve hizmetler, belirtilen süreç tanımlarına, standartlara ve prosedürlere uygun şekilde yerine getirilir. [4]

CMMI Seviye 3

CMMI Olgunluk Seviyesi 3’te, süreçler iyi bir şekilde tanımlanmış, anlaşılmış ve standartlar, prosedürler, araçlar ve yöntemlerle açıklanmıştır. Olgunluk seviyesi 3’ün temelini oluşturan organizasyonun standart süreçler seti zamanla oluşturulmuş ve geliştirilmiştir. Bu standart süreçler, organizasyon genelinde tutarlılık sağlamak için kullanılır. Projeler, organizasyonun standart süreçler setini, uyarlama kılavuzlarına göre özelleştirerek tanımlanmış süreçlerini oluşturur. (“Organizasyonun standart süreçler seti” tanımına sözlük bölümünde bakınız.)

Olgunluk seviyeleri 2 ve 3 arasındaki kritik farklardan biri, standartlar, süreç tanımları ve prosedürlerin kapsamıdır. Olgunluk seviyesi 2’de, her süreç örneğinde (örneğin, belirli bir projede) standartlar, süreç tanımları ve prosedürler oldukça farklı olabilir. Olgunluk seviyesi 3’te, bir proje için standartlar, süreç tanımları ve prosedürler, organizasyonun standart süreçler setinden uyarlanır ve belirli bir proje veya organizasyon birimine uyacak şekilde özelleştirilir. Böylece, yalnızca uyarlama kılavuzlarının izin verdiği farklar dışında daha tutarlıdır.

CMMI Seviye 4

CMMI Olgunluk Seviyesi 4’te, organizasyon ve projeler, kalite ve süreç performansı için nicel hedefler belirler ve bunları projeleri yönetmede kriter olarak kullanır. Nicel hedefler, müşterinin, son kullanıcıların, organizasyonun ve süreç uygulayıcılarının ihtiyaçlarına dayalı olarak değişkenlik gösterebilir. Kalite ve süreç performansı, istatistiksel terimlerle anlaşılır ve projelerin yaşam döngüsü boyunca yönetilir şekilde standart hale getirilir.

Seçilen alt süreçler için, süreç performansının belirli ölçümleri toplanır ve istatistiksel olarak analiz edilir. Analiz için alt süreçleri seçerken, farklı alt süreçler arasındaki ilişkileri ve bunların kalite ve süreç performansı hedeflerine ulaşmadaki etkilerini anlamak kritik öneme sahiptir. Bu tür bir yaklaşım, alt süreç izlemenin istatistiksel ve diğer nicel tekniklerle iş açısından en fazla değer sağladığı yerlere uygulanmasını sağlar. Süreç performans temelleri ve modelleri, kalite ve süreç performansı hedeflerini belirlemeye ve bu hedeflerin iş hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olmak için kullanılabilir.

CMMI Seviye 5

CMMI Olgunluk Seviyesi 5’te, bir organizasyon, iş hedefleri ve performans ihtiyaçlarına dair nicel bir anlayışa dayalı olarak süreçlerini sürekli iyileştirir. Organizasyon, süreçteki doğal varyasyonu ve süreç sonuçlarının nedenlerini anlamak için nicel bir yaklaşım kullanır.

Olgunluk seviyesi 5, süreç performansını sürekli olarak iyileştirmeye, sürekli artan ve yenilikçi hale getirilen süreç ve teknolojik iyileştirmeler aracılığıyla odaklanılır. Organizasyonun kalite ve süreç performansı hedefleri belirgindir, iş hedeflerinin ve organizasyonel performansın değişimlerini yansıtacak şekilde sürekli olarak revize edilir ve süreç iyileştirme yönetiminde kriter olarak kullanılır. Uygulanan süreç iyileştirmelerinin etkileri, istatistiksel ve diğer nicel teknikler kullanılarak ölçülür ve kalite ile süreç performansı hedefleriyle karşılaştırılır. Projenin tanımlanmış süreçleri, organizasyonun standardı haline gelmiş kalite süreçleri toplamı ve destekleyici teknoloji inovasyonları gibi, ölçülebilir iyileştirme faaliyetlerinin tamamını kapsar.

BioAffix Örnekleminde Süreç İyileştirme Rehberi

Bu rehber, Ones Technology tarafından BioAffix’te uygulanan iş geliştirme, süreç iyileştirme ve tasarım, yazılım, üretim gibi başlıklarda kalite standartlarını yükseltmek adına uyguladığı politikalar üzerinden ele alınmıştır. Yazımızın bu bölümünde ele alınanlar fiili olarak uygulanmakta olan süreçlerden meydana gelmektedir. Ones Technology, uyguladığı süreç iyileştirme faaliyetlerini CMMI modeli de dahil olmak üzere, tek başına hiçbir sertifikalandırma modelini hedefleyerek yürütmemektedir. Buna mukabil, CMMI da dahil, tüm dünyada kabul gören standartlaştırma modellerinin sağladığı faydaları kendi kurumsal yapısında yeniden modelleyerek sürekli gelişimi hedeflemektedir. Sizler de kendi kurumsal yapınızda, özgün çözümler geliştirerek kalite ve başarı parametrelerini istediğiniz seviyelere yükseltebilirsiniz.

Ones Technology’nin bu alanda rehber niteliğinde olan, aktif olarak gelişmeye devam eden planlı altyapısını, uyguladığı yöntemleri ve ortaya koyduğu projeleri yakından tanıyalım.

Süreç İyileştirme Altyapısı

Bir AR-GE merkezi olarak faaliyetlerini sürdüren Ones Technology, iş geliştirme ve süreç iyileştirme alanında akılcı ve yenilikçi yaklaşımlar sergilemektedir. Süreç iyileştirme konusunda ortaya çıkan ihtiyaçları göz önünde bulundurarak oluşturduğu departman, süreç iyileştirmelerini amaçlayan vizyon belgeleri ve hayata geçirdiği projelerle, süreci kurumsal zemine oturtmayı hedeflemektedir. Bunlar;

Vizyon Belgeleri

• Ones Technology Anayasası
• AR-GE Projeleri İdame Scrum Yasası
• Tüm Teknik Birimler Yasası

Ones Technology Anayasası, çalışanları ilgilendiren her konuda ana hatları belirleyen ve kurum içinde geçerli kurallar, yönergeler, çalışma koşulları gibi bir dizi başlığı ele alan temel yasalar bütünüdür. “AR-GE Projeleri İdame Scrum Yasası” ise iş-yaşam döngüsünde uygulanacak metodolojiyi netleştirmektedir. Birimlerin, çalışanların ve AR-GE süreçlerinde uygulanması beklenen prosedürlerin belirlendiği, sınırlarının çizildiği ve tanımlamaların gerçekleştirildiği yürütme talimatları ve yönergeler bütünüdür.

Birimler

• Süreç Yönetim Birimi
• İş Geliştirme Birimi
• Proje Yönetim Birimi

Süreç Yönetimi Birimi, İş Geliştirme Birimi ve Proje Yönetim Birimi ise Ones Technology’nin güncel tuttuğu ilerleme hedeflerine ulaşmak, yeni hedefleri ve performans kriterlerini belirlemek ve koordineli olarak tüm bu süreçleri proje standartlarına taşımak gibi görevlere sahiptir.

CMMI Seviye 5 kriterleri içinde organizasyonlardan beklenen analiz ve istatistik süreçleri de ciddiyetle ele alınan konulardan biridir. Ones Technology’de bu süreçler, bir akademik faaliyet alanına dönüştürülmüştür. Süreç Yönetim Birimiyle birlikte, danışmanlık hizmeti alınan uzman akademisyenlerce oluşturulan analizler, kalite ve süreç iyileştirme aşamalarına ışık tutmaktadır.

Süreç İyileştirme Maksadıyla Hayata Geçirilen Projeler

• Ones Academy
• Ones Certificate

Ones Academy çatısı altında ise BioAffix ürün ekosistemi ile ilgili eğitim ve uygulama hizmetleri sunulmaktadır. Ones Academy’de uygulanan eğitimler personelin bireysel gelişimini desteklediği gibi, saha elemanlarına, iş ortaklarına ve bayilerine montaj, uygulama ve kriz yönetimi gibi teknik ve yönetsel alan eğitimleri vermektedir. Bu eğitimleri Ones Technology’nin bir başka süreç iyileştirme uygulaması olan Ones Certificate sistemi üzerinden belgelendirerek, eğitim alanların sonraki basamaklara yönlendirilmesi sağlanmaktadır.

Metriklerin Kullanımı

CMMI Seviye 5 standartlarında belirtilen veri analizi ve performans yönetimi ile ilgili süreçler kendi ihtiyaçlarınıza göre belirleyebileceğiniz özelleştirilebilir kriterlerden meydana gelir. BioAffix’te uygulanan analiz ve değerlendirme süreçleriyle ilgili Definition of Done adımları ve Defect Ratio’nun hesaplanması adımları sıkı bir disiplinle uygulanmaktadır. Uygulanan scrum metodolojisi ve maddelerin öncelik ve önem derecesini belirlemede kullanılan metrikler de sürecin objektif kriterlerle yönetimini ve denetimini sağlamaya yardımcı olmaktadır. (Bknz. Scrum Metodolojisinde Priority – Severity ve BioAffix Priority & Severity Calculator).

Defect Ratio’nun hesaplanmasında üç farklı formül devreye alınmaktadır. BioAffix’te “Defect Removal Efficiency” (Hata Kaldırma Verimliliği) yöntemi tercih edilmektedir. Metriklerle ilgili detaylara “CMMI Perspektifinde Defect Ratio’nun Hesaplanması ve BioAffix Projelerindeki Yeri” başlıklı makaleden erişebilirsiniz.

Bu yazıda temel olarak Carnegie Mellon Üniversitesinin CMMI konulu makale, bildiri ve kılavuzlarından, Ones Technology AR-GE ve Scrum Yasası başta olmak üzere, şirket içi AR-GE yönetmeliklerinden ve bioaffix.blog’ta yayınlanan makalelerden yararlanılmıştır. Konu hakkında yazılmış makaleler ve sunulmuş bildiriler bulunmaktadır. Oldukça geniş çaplı bir araştırma konusu olan CMMI ile ilgili detaylı bilgilere üniversite web sayfasından erişebilirsiniz.

[1,2] Univercity of Carnegie Mellon, CMMI® for Development, Version 1.3, Page 22, https://insights.sei.cmu.edu/documents/853/2010_005_001_15287.pdf

[3, 4, 5, 6, 7] Univercity of Carnegie Mellon, Page, 39, https://insights.sei.cmu.edu/documents/853/2010_005_001_15287.pdf

Ayrıca bakınız;

bioaffix.blog, CMMI Perspektifinde Defect Ratio’nun Hesaplanması ve BioAffix Projelerindeki Yeri, CMMI Perspektifinde Defect Ratio ve BioAffix’de Yönetimi- bioaffix.blog

bioaffix.blog, Definition of Done Nedir? BioAffix Projelerinde Nasıl Kullanılır?, Definition of Done Nedir? BioAffix Projelerinde Nasıl Kullanılır? – bioaffix.blog

Univercity of Carnegie Mellon, CMMI® for Services (CMMI-SVC) Overview for Workshop https://insights.sei.cmu.edu/documents/2975/2008_017_001_22790.pdf

Univercity of Carnegie Mellon, CMMI for Services: Introducing the CMMI for Services Constellation, https://insights.sei.cmu.edu/documents/3090/2007_017_001_23242.pdf